Almanya'nın yeni Başbakanı Friedrich Merz kimdir?

Almanya’da geçen Şubat ayında yapılan kritik erken seçimlerden Hristiyan Demokrat Birlik (CDU) ile sırf Bavyera eyaletinde faaliyet gösteren Hristiyan Toplumsal Birlik’in (CSU) oluşturduğu Birlik (CDU/CSU) partileri zaferle çıktı. İttifak’ın yüzde 28,5’de kalan oy oranıyla 1949’dan bu yana aldığı en makus ikinci sonuca karşın bu zafer, bilhassa bir kişinin siyasi mesleği için değerli bir dönüm noktasıydı: Birlik partilerinin başbakan adayı Friedrich Merz.

Merz, bu sonuçla uzun müddettir hedeflediği başbakanlık koltuğuna hiç olmadığı kadar yaklaşmış oldu. Lakin beklenmedik bir halde 6 Mayıs Salı günü Federal Meclis’te sabah saatlerinde yapılan başbakanlık oylaması fiyaskoyla sonuçlandı. Merz, Almanya siyasi tarihinde birinci kere hükümeti kurmakla görevlendirilmiş ve hükümeti kurmuş bir başbakan adayı olarak meclis oylamasında başbakanlığa seçilemedi.

Toplam 630 sandalyeli Federal Meclis’te CDU/CSU ve SPD’nin 328 milletvekili bulunuyor. Merz’in kâfi çoğunluk için en az 316 oy alması gerekiyordu. Yapılan sayımda 310 “evet” oyuna karşı 307 “hayır” ve üç çekimser oy çıktı. Bir oy geçersiz sayıldı, dokuz milletvekili oy kullanmadı. Koalisyon ortakları bu sonuçtan ötürü birbirini suçlarken yapılan ikinci tıp oylamada Friedrich Merz hedefine ulaştı.

Bir kentin belediye başkanlığını bile yapmadı

Merz için Başbakanlık ya da Şansölyelik makamı, sıra dışı bir siyasi meslek seyahatinin son basamağı niteleğinde. Çünkü, 69 yaşındaki muhafazakar siyasetçi bugüne kadar hiçbir somut siyasi liderlik sorumluluğu üstlenmedi. Federal bakanlık, eyalet başbakanlığı üzere vazifelerde bulunmadı; hatta küçük bir kentin belediye başkanı bile olmadı.

Merz, hayatında birinci kere bir hükümet koalisyonu kurmak üzere partiler ortası görüşmelere katıldı. Bu durum, medya ya da müzakereciler ortasında ismi verilmeyen birtakım temsilciler tarafından vakit zaman eleştirildi. Merz’in tersine, hem SPD eş liderleri Lars Klingbeil ve Saskia Esken hem de CSU lideri Markus Söder, bu cins pazarlıkların ve tartışmaların nasıl yürüdüğüne dair tecrübeye sahipti.
Onu bekleyen bir öbür zorluk ise, sadece Almanya’da değil Batı’nın genelinde çok sağın yükseldiği bir periyotta bu vazifeye talip olması. Almanya seçimlerinden ikinci güç olarak çıkan çok sağcı Almanya için Alternatif’in (AfD) ABD’deki Trump idaresi tarafından da desteklenmesi, Alman siyasetindeki gelişmeleri global istikrarlar açısından da kritik bir hale getiriyor.

Merz ayrıyeten çağdaş Almanya’nın birinci başbakanı Konrad Adenauer’dan bu yana misyona başladığında en ileri yaşta olan şansölye olacak.

Peki Almanya’nın en güçlü periyotlarından birinde başbakanlık misyonuna talip olan Friedrich Merz kimdir ve siyasi mesleği nasıl şekillendi?

Merz’in ikiye bölünen siyasi yaşamı

Sözünü sakınmayan güzel bir konuşmacı olarak nam salan Merz, memleketi Kuzey Ren-Vestfalya eyaletindeki Sauerland bölgesinden geliyor. 69 yaşındaki Merz, bir Katolik ve babasının mesleğini seçmiş bir hukukçu. Siyasi mesleğinde yeterli ve keskin bir konuşmacı olarak dikkatleri üzerine çeken Merz, 1989 yılında, şimdi 33 yaşındayken, Avrupa Parlamentosu’na seçildi. Beş yıllık Avrupa tecrübesinin akabinde siyaseti Federal Alman Meclisi’nde sürdürmeye başladı.

Merz, 2000 yılında Hristiyan Birlik partilerinin meclis grup başkanı oldu. Ancak 2002 yılında bu misyonu, kendisini vazifeden alan ve üç yıl sonra başbakan olan dönemin CDU lideri Angela Merkel’e bırakmak zorunda kaldı.

Merz’in aslında bu nedenle iki siyasi ömründen bahsetmek mümkün: Eski Başbakan Angela Merkel’den evvel ve Merkel’den sonra. Merkel’in 2002 yılında CDU/CSU meclis kümesinin başkanlığını, 2005 yılında da başbakanlık misyonunu devralmasının akabinde Merkel’den daha muhafazakâr görüşlere sahip olan ve eski Başbakan ile pek âlâ anlaşamadığı bilinen Merz, siyaset sahnesinden çekildi.
Siyaseti bırakmasının akabinde özel kesime geçen Friedrich Merz, 2005-2021 yılları ortasında memleketler arası bir hukuk ofisinde çalıştı. 2016-2020 yılları ortasındaysa dünyanın en büyük global yatırım idaresi şirketi BlackRock’ın idare heyetinde yer aldı. Merz’in bir finans devinde yıllarca lobicilik faaliyetlerinde bulunması bugün hâlâ kendisine yöneltilen tenkitlerden biri.

Almanya’nın eski Başbakanı Angela Merkel ve Friedrich Merz

Merkel’in başbakanlığa aday olmamasının akabinde Merz, 12 yıllık ortaya son vererek 2021 yılında Federal Meclis’e geri döndü. CDU liderliğine talip olan ve genel başkanlık seçimini iki sefer kaybeden Merz, lakin 2022 yılındaki üçüncü denemesinde genel lider seçilmeyi başardı. Eylül 2024’te de Merz’in başbakan adaylığı konusunda CDU ve CSU ortasında uzlaşma sağlandı.

Angela Merkel’den daha muhafazakâr

Bir odaya girdiğinde çabucak dikkatleri üzerine çeken Merz, cana yakın ve espritüel bir kişi olarak biliniyor. Fakat Merz’in sohbet ettiği yahut tartıştığı bireylere doruktan bakması, bir siyasetçi olarak kendisine avantajdan çok dezavantaj sağlıyor. Merz’in lehine olmayan bir öbür kıymetli faktör de bayanların gözünde olumsuz bir imaja sahip olması. 1990’lı yıllarda kürtaj yasasının özgürleştirilmesi maddesine hayır oyu veren Merz’in 1997 yılında da evlilik içi tecavüzün başka tecavüz olayları üzere ceza kapsamına alınmasına yönelik önergeye hayır demesi, bugün peşini bırakmayan siyasi kararları ortasında.

Bugün partinin muhafazakâr kanadını temsil eden Merz, nükleer güç kullanımını, bürokrasinin azaltılmasını ve daha liberal bir iktisat siyasetini savunuyor. Lakin seçimlere haftalar kala Merz’in Almanya gündemine damgasını vurmasının nedeni bunlar değil, göç.

Daha sıkı bir göç ve iltica siyaseti talebini geçmişte de lisana getiren Merz, “yabancılarla mevcut olan sorunlardan” da sıkça bahsetmiş bir siyasetçi. 2023 yılında verdiği bir röportajda, Merz, Almanya’daki Müslüman kökenli çocuklarla ilgili olarak “küçük paşalar” sözünü kullanarak reaksiyonları üzerine çekmişti.

Ocak ayı sonunda ise Merz, Almanya tarihine geçen bir gelişmenin altına imzasını attı. İltica ve göç siyasetlerinin sertleştirilmesine yönelik talepler içeren önergesini çok sağcı AfD takviyesini alarak meclisten geçiren Merz, Alman toplumunun sert yansısını çekti. Merz’e toplumun çeşitli kısımları tarafından çok sağı olağanlaştırma eleştirisi yöneltildi.

Geçen Şubat ayında Friedrich Merz aykırısı şovlardan biri Münih’teydi

Bu oylama sonrasında ülkenin dört bir yanında Merz ve AfD aksisi protestolar düzenlendi. Lakin sonrasında yapılan anketler, Merz’in kelam konusu atılımının akabinde kayda kıymet bir oy kaybına uğramadığını ortaya koydu.

Türkiye’ye nasıl bakıyor?

Friedrich Merz tıpkı CDU’lu eski başbakan Angela Merkel üzere Türkiye’nin AB’ye üyeliğine karşı fakat tıpkı vakitte jeostratejik pozisyonu nedeniyle Almanya-Türkiye bağlarına değer veriyor.

Basına yaptığı açıklamalarda “AB’ye üyeliği dışında her seçeneği konuşmaya hazırız” diyen Merz, yakın siyasi ve ekonomik bağlar istediğini söylediği Türkiye ile AB ortasında bir özgür ticaret alanı oluşturulması teklifini lisana getirmişti.

Merz, Türkiye’ye mesken sahipliği yaptığı mülteciler için daha fazla mali takviye verilmesini savunan, yeni bir Mülteci Mutabakatı’nın müzakere edilmesinden yana olan bir siyasetçi.

Partisini daha muhafazakar bir çizgiye kaydıran Merz’ın liderliğindeki CDU’nun Haziran ayındaki Avrupa Parlamentosu seçimleri için hazırladığı seçim programında Avrupa için stratejik ehemmiyete sahip Türkiye ile âlâ siyasi ve ekonomik bağlantıların değerine vurgu yapılmış, “Şu anda AB’nin bedellerinden uzaklaşan Türkiye’nin bu nedenle AB’ye katılamadığı için ıstırap duyuyoruz” denilmişti.